Tου Δημήτρη ΚωνσταντακόπουλουΤα τουρκικά πλοία Πίρι Ρέις και Τσεσμέ, αφού ολοκλήρωσαν έναν γύρο ερευνών στην Ανατολική Μεσόγειο και το Θρακικό Πέλαγος αντίστοιχα, επέστρεψαν στα λιμάνια τους, χωρίς να αποκλείεται όμως η επανεμφάνισή τους σύντομα, αφού η Τουρκία έχει εκδώσει νόταμ για έρευνες του Πίρι Ρέις μέχρι τις 20 Αυγούστου.
Με τις έρευνες ιδίως του Πίρι Ρέις, η Τουρκία έκανε ένα βήμα προς την εγγραφή δικαιωμάτων σε μια περιοχή της Μεσογείου τα οικονομικά δικαιώματα επί της οποίας ανήκουν με σαφήνεια στην Ελλάδα και την Κύπρο και η οποία, υποστηρίζουν καλά πληροφορημένες πηγές, διαθέτει πιθανώς πολύ μεγάλα αποθέματα υδρογονανθράκων.
Ταυτόχρονα η Τουρκία έκανε και μια προβολή ισχύος στον θαλάσσιο χώρο του Καστελλόριζου, κρίσιμο συνδετικό κρίκο μεταξύ του ελλαδικού και κυπριακού χώρου, διαλέγοντας μάλιστα την επέτειο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Tην πολύ κρίσιμη στρατηγική αξία και σημασία του Καστελόριζου έχουν αναγνωρίσει εδώ και πολλές δεκαετίες οι ΗΠΑ, γι¨αυτό και πρότειναν με το σχέδιο ¨Ατσεσον την αποδοσή του στην Τουρκία. ¨Όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου εξήγησε to 1964 στον Πρόεδρο Τζόνσον ότι το ελληνικό σύνταγμα απαγορεύει και η ελληνική βουλή δεν μπορεί να συγκατατεθεί σε κάτι τέτοιο, ο αμερικανός Πρόεδρος του απήντησε με το περίφημο “γαμ… το σύνταγμα και τη βουλή σου”, όπερ και … έπραξε τρία χρόνια αργότερα!
Οι έρευνες προκάλεσαν έντονο εκνευρισμό στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών που κατηγόρησε την ¨Αγκυρα ότι προβαίνει σε γύρο προκλήσεων που δεν συνάδει με τις προθέσεις που εκδηλώνονται στις διμερείς επαφές. Απέφυγε όμως να αντιδράσει εντονότερα, εκτιμώντας, κατά την έκφραση ανώτερου αξιωματούχου, ότι “δεν θέλει να παίξει στον ρυθμό που επιβάλλει η ¨Αγκυρα”. Σκάφος του Λιμενικού απεστάλη στην περιοχή και ζήτησε από το τουρκικό πλοίο να αποχωρήσει, κάτι που αυτό δεν έπραξε παρά μόνο αρκετές μέρες μετά. Αξιωματούχοι του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών θεωρούν ότι το σκάφος του Λιμενικού πραγματοποίησε άσκηση κυριαρχίας, μια άποψη που αμφισβητούν άλλοι διπλωμάτες, που υποστηρίζουν ότι ντε φάκτο κυριαρχία άσκησε το Πίρι Ρέις.
Από την πλευρά του, ο ANYΠΕΞ κ. Δρούτσας έθεσε το ζήτημα στις συναντήσεις που είχε στο Καζαχστάν με τον κ. Νταβούτογλου και μίλησε για “ειρηνική επιθετική στρατηγική”. Οι δηλώσεις του κ. Δρούτσα δεν έπεισαν πάντως την αντιπολίτευση που επέκρινε στο σύνολό της την κυβέρνηση για υποτονική αντίδραση. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, η στρατιωτική ηγεσία της χώρας παρουσίασε, στη διάρκεια ατύπου Συμβουλίου ¨Αμυνας στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, σειρά εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των τουρκικών προκλήσεων. Η ηγεσία του Υπουργείου ¨Αμυνας τους άκουσε προσεκτικά, τους εξήγησε όμως ότι είναι απόφαση της κυβέρνησης να μην αναμειχθούν οι ένοπλες δυνάμεις στην διαχείριση της κρίσης, γι¨ αυτό και ανετέθη στο Λιμενικό η παρακολούθηση των πλοίων. Σε προηγούμενη περίπτωση, πριν από ενάμισυ χρόνο, στάλθηκε κανονιοφόρος του Ναυτικού για να αναγκάσει νορβηγικό πλοίο να αποχωρήσει από ελληνική υφαλοκρηπίδα, πάλι στην περιοχή του Καστελόριζου, ενώ φρεγάτα έστειλε η Τουρκία εναντίον νορβηγικού πλοίου που έκανε έρευνες για λογαριασμό της Κύπρου.
Πάντως, το Υπουργείο Εξωτερικών επιμένει στην προ δεκαπενθημέρου δήλωση του εκπροσώπου του, σύμφωνα με την οποία είναι στις προθέσεις της ελληνικής διπλωματίας να θέσει το ζήτημα της χάραξης ελληνικής ΑΟΖ. Ως γνωστόν, η έννοια της Οικονομικής Ζώνης συμπαρασύρει την έννοια της υφαλοκρηπίδας και, σε αυτό το πεδίο, η ελληνική θέση για τα δικαιώματα νησιών θεωρείται ακόμα πιο ισχυρή.
¨Όπως σημειώνει κυβερνητικός παράγων “ήταν λάθος μας ότι αργήσαμε να προσδιορίσουμε ΑΟΖ“. Ο ίδιος προσέθετε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να υπερασπίσεις κάτι που ήδη κατέχεις, από το να διαμαρτύρεσαι γιατί το πήρε κάποιος άλλος. Εδώ και αρκετά χρόνια η Κύπρος πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση την χάραξη των ορίων της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ, η Αθήνα όμως το απέφυγε για να μην ”προκαλέσει εντάσεις” με την ¨Αγκυρα. Το αποτέλεσμα ήταν να προωθήσει η Τουρκία τις θέσεις της, εκτιμώντας ότι δεν κινδυνεύει να “προκαλέσει εντάσεις”.
¨Όπως άλλωστε απέδειξε η συμφωνία Κύπρου και Αιγύπτου, ήταν δυνατή και η οριοθέτηση με την Αίγυπτο της ΑΟΖ. Το θέμα όμως ετέθη καθυστερημένα από την Αθήνα και χωρίς την κινητοποίηση της απαραίτητης πολιτικής βούλησης. Δόθηκε έτσι χρόνος και δυνατότητα στην Τουρκία να ζητήσει και αυτή οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο, κάτι για το οποίο το Κάιρο άρχισε συνομιλίες. Αν όμως το Καστελλόριζο θεμελιώνει δικαίωμα ΑΟΖ, όπως δικαίως, υποστηρίζει η Ελλάδα, τότε δεν εφάπτονται η τουρκική και η αιγυπτιακή ΑΟΖ.
Αίσθηση προκάλεσε στο μεταξύ δήλωση του αντιπροέδρου Θεόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος, σε μια εμφανή προσπάθεια να υποβαθμίσει την τουρκική δραστηριότητα, τόνισε ότι αυτή γίνεται σε διεθνή ύδατα και ότι θα δημιουργούσε πρόβλημα μόνο αν αφορούσε “αμφισβητούμενη υφαλοκρηπίδα”. Στην πραγματικότητα αυτό ακριβώς συνέβη ήδη και γι¨αυτό διαμαρτύρεται το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Επιπλέον, ίσως εκ παραδρομής, χρησιμοποίησε λάθος ορισμό της υφαλοκρηπίδας, λέγοντας ότι αφορά μόνο βάθη μικρότερα από 200 μέτρα, κριτήριο που υπήρχε στη σύμβαση του 1958, τροποποιήθηκε όμως με τη Σύμβαση του 1982, που αναγνωρίζει υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ έως τα 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές, σε ορισμένες περιπτώσεις και πιο πέρα.