«ΤΙ ΘΑ ΣΥΜΒΕΙ την επόμενη εβδομάδα;» είναι η ερώτηση που κυριαρχεί στην κυβέρνηση. Παρά την ενεργοποίηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού δεν υπάρχει βεβαιότητα για τις εξελίξεις, αφού οι εκτιμήσεις των προηγούμενων εβδομάδων ανατράπηκαν μέσα σε ελάχιστο χρόνο. «Και με 500 spreads είμαι ευχαριστημένος» λέγεται ότι υποστήριζε ο κ. Γ. Παπανδρέου σε κατ΄ ιδίαν συζητήσεις του. Μέσα σε λίγες ημέρες, όμως, το spread εκτοξεύτηκε από τις 350 στις 600 μονάδες βάσης και όλοι οι σχεδιασμοί ανατράπηκαν. Με το «Διάγγελμα του Καστελόριζου» η χώρα προσέφυγε στον «ευρωπαϊκό μηχανισμό» όπου καταλυτική είναι η επιρροή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Ωστόσοη κυβέρνηση εξακολουθεί να κινείται σε πυκνή ομίχλη. Σύμφωνα με ανώτατες κυβερνητικές πηγές, στο υπουργείο Οικονομικών αναγνωρίζουν ότι η αναπόφευκτη προσφυγή αφαίρεσε από την Ελλάδα τις τελευταίες δυνατότητες διαπραγμάτευσης που θεωρητικά διέθετε. Η κυβέρνηση είναι τώρα υποχρεωμένη να αποδεχθεί άνευ όρων τα συμπεράσματα, τις υποδείξεις και τις πολιτικές του Ταμείου γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα προκαλέσει την εξαφάνιση της εμπιστοσύνης των αγορών και την ισοπέδωση της οικονομίας. Οπως παραδέχονται σε κατ΄ ιδίαν συζητήσεις τους κορυφαίοι υπουργοί, η αναγκαιότητα της διάσωσης της χώρας με «συνταγή ΔΝΤ» διαμορφώνει εξαιρετικά δυσμενείς πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, η διαχείριση των οποίων παραμένει ζητούμενο καθώς δεν έχει γίνει η παραμικρή προετοιμασία για την αναβάθμιση της οργάνωσης και της αποτελεσματικότητας του κυβερνητικού σχήματος. Κατά συνέπεια η «επόμενη μέρα» οδηγεί σε τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον του τόπου, το «αισιόδοξο», το «κακό» και το «εφιαλτικό».1. Το αισιόδοξο σενάριο
Ο κ. Γ. Παπακωνσταντίνου πιστεύει ότι ο «μηχανισμός» θα λειτουργήσει ως «θώρακας για τη χώρα» που θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να συνεχίσει απερίσπαστη το μεταρρυθμιστικό έργο της και να ανατάξει την οικονομία χωρίς το άγχος και την αβεβαιότητα των spreads και της (εκάστοτε) επόμενης έκδοσης ομολόγων. Θεωρούν ότι η Ελλάδα βρίσκεται ήδη υπό τον έλεγχο της «Αγίας Τριάδας», όπως την αποκαλούν, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ και διαβεβαιώνουν ότι δεν θα ζητηθούν πρόσθετα εισπρακτικά μέτρα για το 2010. Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών υπογραμμίζουν ότι οι προκαταβολές που είναι έτοιμες να δοθούν, θα λειτουργήσουν θετικά για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη χώρα αφού απετράπη οριστικά η χρεοκοπία και δεν πρόκειται να υπάρξει σε καμία περίπτωση στάση πληρωμών. Επισημαίνουν ακόμη ότι οι νέες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, όπως ο «Καλλικράτης» και το Ασφαλιστικό, καθώς και η απόδοση των μέτρων του Μαρτίου (που αναμένεται τον Ιούνιο) θα επαναφέρουν την εμπιστοσύνη στην οικονομία. Και σε ό,τι αφορά τη σε βάθος χρόνου διαχείριση του υψηλού δημοσίου χρέους, επιμένουν ότι οι αγορές θα αντιληφθούν σύντομα ότι ανησυχούν αδίκως αφού αυτή θα καταστεί εφικτή μέσα από τη χρηματοοικονομική αξιοποίηση της κρατικής περιουσίας, η οποία, σύμφωνα με εκτιμήσεις, φθάνει τα 250 δισ. ευρώ.
2.Το κακό σενάριο
Η προσφυγή στον μηχανισμό οδηγεί στη σταδιακή μείωση των spreads, αλλά το πρόβλημα παραμένει για την πραγματική οικονομία. «Οι αγορές έκλεισαν για την Ελλάδα και δεν πρόκειται να ανοίξουν ξανά για την πραγματική οικονομία παρά μόνο όταν ανοίξουν ξανά για τη χώρα» λέει τραπεζίτης. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή οι τράπεζες θα εξακολουθούν να λειτουργούν με το οξυγόνο ρευστότητας που τους παρέχει η ΕΚΤ, ενώ οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις δεν θα έχουν πρόσβαση στον διεθνή δανεισμό. Το αποτέλεσμα θα είναι βαθύτερη ύφεση και εκτροχιασμός του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ), το οποίο βρίσκεται ήδη εκτός στόχων, παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου. «Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση θα πρέπει να αυξηθεί κατακόρυφα η ταχύτητα παραγωγής έργου σε όλα τα πεδία» λέει υπουργός. «Ο πραγματικός μηχανισμός διάσωσης είναι η ίδια η κυβέρνηση» λένε πολιτικά στελέχη και επισημαίνουν ότι οι αγορές θα ανοίξουν για το κράτος και τις επιχειρήσεις μόνον αν η κυβέρνηση αρχίσει να λειτουργεί με πρωτοφανή (για ελληνική κυβέρνηση) επίπεδα αποτελεσματικότητας. Με βάση αυτά τα δεδομένα πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες δεν αποκλείουν το επόμενο διάστημα σενάρια ανασχηματισμού, όπως και το ενδεχόμενο συγκυβέρνησης του ΠαΣοΚ με τη Νέα Δημοκρατία.
3.Το εφιαλτικό σενάριο
Παρά την ενεργοποίηση του μηχανισμού οι αγορές δεν ανταποκρίνονται και επαναλαμβάνεται ο ίδιος κύκλος, δηλαδή η ευφορία εξαφανίζεται σύντομα όπως εξαφανίστηκε στο παρελθόν μετά τη λήψη των μέτρων, μετά την ανακοίνωση του μηχανισμού ή μετά την ανακοίνωση του πακέτου και των επιτοκίων του μηχανισμού. Με βάση αυτό το σενάριο τα spreads δεν μειώνονται και η κρίση δανεισμού επεκτείνεται σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Σε αυτή την περίπτωση η ίδια η ύπαρξη του μηχανισμού καθίσταται αμφίβολη για την Ελλάδα αφού θα πρέπει να διασώσει περισσότερες χώρες. Το σενάριο αυτό μπορεί να αποκτήσει υπόσταση αν εμπεδωθεί στις αγορές η πεποίθηση ότι το ΔΝΤ έρχεται στην Ελλάδα για να διαχειριστεί την πτώχευσή της και να προχωρήσει σε κάποια μορφή αναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους της. Να προκαλέσει δηλαδή, είτε τον αναπρογραμματισμό του (rescheduling) ζητώντας από τους δανειστές να αποδεχθούν λιγότερα από αυτά που έχουν δανείσει, είτε την αναδιάρθρωσή του (restructuring), δηλαδή να δεχθούν ώστε τα δάνεια να αποπληρωθούν σε περισσότερο χρόνο. Θεωρητικά το ενδεχόμενο αυτό θα γίνει κάθε προσπάθεια να αποκλειστεί αφού η κατοχή 200 δισ. ευρώ ελληνικών ομολόγων από ευρωπαϊκές τράπεζες καθιστά το σενάριο της «ελληνικής πτώχευσης» τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα της ευρωζώνης. Ωστόσο ειδικοί των αγορών προειδοποιούν ότι «οι αγορές τρέχουν γρηγορότερα από την Ευρώπη». Με βάση αυτή την προσέγγιση το ΔΝΤ κλήθηκε από το Καστελόριζο να αναλάβει τη δυσκολότερη, πιο σύνθετη και πιο κρίσιμη αποστολή της ιστορίας του.