[Ι. Θ. Μάζης, Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας/Γεωπολιτικής]Στην ≪Καθημερινή της Κυριακής≫ της 6ης/09/2009, είχα την ξεχωριστή ευκαιρία να αναγνώσω τα κείμενα του Θάνου Βερέμη (Το τουρκικό θέατρο) και του Χρήστου Γιανναρά (Νεο-Οσμανιδών και Βρυξελλών γεφύρωση). Κείμενα ενδιαφέροντα, δύο στοχαστών που σέβομαι και τιμώ ιδιαιτέρως και οι οποίοι εκφράζουν δύο αντιδιαμετρικά αντίθετους, αντιληπτικούς Οίκους της αλήθειας ή της Αληθείας. Γι’ αυτό ενέδωσα και στον επικίνδυνο, αλλά απολαυστικό πειρασμό (όπως όλοι οι πειρασμοί) να προβώ σε μια παράλληλη ανάγνωσή τους. Τους αναλύω λοιπόν θεματικά και τους σχολιάζω ως κατωτέρω:
1) Η ανισορροπία ισχύος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και η ουσία των κινδύνων κατά της Δημοκρατίας στην εξισλαμιζομένη Τουρκία. Και οι δύο στοχαστές αναγνωρίζουν την υπεροχή ισχύος της Τουρκίας αναφερόμενοι σε βασικούς πυλώνες της. Ο μεν Βερέμης αναφέρεται στην Οικονομία, την Άμυνα και την Δημογραφία ο δε Γιανναράς αναφέρεται στην Άμυνα, τη Δημογραφία και σε συγκεκριμένα Πολιτισμικά χαρακτηριστικά της γείτονος ιδεολογικού τύπου όπως: το πατριωτικό φρόνημα και η απαίτηση εθνικής αξιοπρέπειας, τα οποία κρίνει ότι ≪η Ελλάδα παραβλέπει ανέμελη≫. Θα συμφωνήσω με τον Βερέμη αλλά θα διαφωνήσω με τον Γιανναρά. Η Ελλάδα που ≪παραβλέπει≫ δεν είναι οντολογικά, ούτε γνωσιολογικά η Ελλάδα των Ελλήνων. Αυτών που ζουν, σκέφτονται, αγωνίζονται και προσπαθούν να είναι αξιοπρεπείς και υψηλόφρονες στην οδυνηρή καθημερινότητά τους. Αυτών που αντιδρούν στην όποια ενδοτικότητα των ελίτ τους. Και αυτοί είναι οι περισσότεροι. Είναι αυτοί, τους οποίους κάποιοι μυκτήριζαν ως ≪καλοπερασάκηδες≫ και ≪βολεμένους≫ κατά τη διάρκεια της Χούντας αλλά αίφνης απέδειξαν με την αντίστασή τους και τις πολλαπλές φοιτητικές,
κοινωνικές αλλά και στρατιωτικές (ή παραστρατιωτικές) εξεγέρσεις τους ότι ποτέ δεν αποδέχτηκαν ολοκληρωτισμούς. Κι αυτά έγιναν ≪χτες≫ και μάλιστα από τα -τότε- νέα παιδιά. Όχι πριν πολλά- πολλά χρόνια. Κι ας μη συνδέουμε αυτή τη γενιά με κείνους που ρευστοποίησαν ≪τίτλους Πολυτεχνείου, Νομικής κ.τ.λ.≫! Πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν τέτοιοι. Και τους ξέρουμε! Δεν θεωρώ λοιπόν τον εαυτό μου ≪αναξιοπρεπή και άνευ πατριωτικού φρονήματος≫ και δεν μπορώ να το δεχτώ για τη συντριπτική πλειοψηφία των συμπατριωτών μου. Και εγώ, όπως κι οι λοιποί Έλληνες, έχουμε μάθει να αγωνιζόμαστε. Αυτή είναι η οντολογία του ελληνικού πολιτισμού και βασίζεται σε μια ατράνταχτη γνωσιολογία των αιτιακών σχέσεων ελευθερίας και δημοκρατίας, ελευθερίας και ισοπολιτείας, ελευθερίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθερίας και διακίνησης των ιδεών και, τελικώς, ελευθερίας και ύπαρξης! Αυτήν την ουσία οντολογούν και αιτιολογούν η
Ελλάδα και οι Έλληνες και όχι την Ανατολική Δεσποτεία και τα ιδεολογικά, πολιτειακά και
πολιτισμικά παράγωγά της! Άρα τίποτε δεν χάθηκε. Αρκεί ν’ αφουγκρασθούμε την ανάσα της και να την ανατάξουμε. Αυτό είναι το καθήκον μας ως Ελλήνων. Και όχι η μοιρολατρική ενδοτικότητα στον πάσης φύσεως επιβουλευόμενο την εθνική κυριαρχία.
Ο σεβαστός συνάδελφος Θάνος Βερέμης, αναγνωρίζοντας την τουρκική επιθετικότητα,
μας καλεί να πάψουμε να ≪αναβάλλουμε την αναμέτρηση με την Τουρκία≫ γιατί ≪δεν μας ευνοεί, εφόσον ο χρόνος δεν δουλεύει για μας≫. Και χαρακτηρίζει όλο το πολιτικό παίγνιο στη γείτονα ως ≪θέατρο≫, αμφισβητώντας σοβαρά το δημοκρατικό απαίτημα της τουρκικής πολιτικής σκηνής, όπως και τη δημοκρατική της ουσία. Και το βασίζει στην αμφισβήτηση της δυνατότητας του τουρκικού ισλάμ να αντιληφθεί με τους ίδιους όρους τη ≪δυτικού τύπου δημοκρατία≫, θεωρώντας ≪παρεξήγηση≫ από πλευράς της δύσεως την οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία ενός ≪τέλειου συστήματος≫ το οποίο δεν είναι δυνατόν να επιδεχθεί μεταβολές, ακριβώς επειδή είναι εκ Θεού, άρα μεταφυσικής προελεύσεως και συνεπώς ≪τέλειο≫! Ο Βερέμης εξηγεί με σαφήνεια και επιστημονική τόλμη, ότι εκείνο το οποίο επιδιώκει ο νταβουτογλιανός ≪εκσυχρονισμός≫, απλώς συνίσταται στην εξάλειψη οποιουδήποτε δυτικοστραφούς πολιτικού και πολιτισμικού στοιχείου από το ≪θραύσμα του Dār al-Islām (Οίκο του Ισλάμ)≫ που λέγεται Τουρκία Μια Τουρκία, που πρέπει να επαναποτελέσει ένα νέο πυρήνα αναγέννησης ενός μεταμοντέρνου Χαλιφάτου εις το οποίο έθεσαν τέλος τα παρεπόμενα της Συνθήκης των Σεβρών, δια χειρός Κεμάλ Ατατούρκ.
Για να τεκμηριώσω έτι περισσότερον την άποψη του Βερέμη, θα παραθέσω μερικά στοιχεία
πρόσφατου ισλαμικού λόγου (Fadlallah Mahalati, 22-03-1986): ≪Η Δύση αιχμαλώτισε τη φαντασία του λαού μας. Κι αυτή της η κατάκτηση είναι απείρως πιο καταστρεπτική από μια απόσπαση εδαφικού τμήματος. Αυτό για το οποίο πρέπει να θρηνούμε κάθε βράδυ δεν είναι η απώλεια της Ανδαλουσίας, έστω και αν αυτή παραμένει ανοικτή πληγή (sic!). Πρέπει να θρηνούμε για την πολύ πιο σοβαρή απώλεια της νεολαίας μας που κατακτήθηκε από τη δυτική ιδεολογία, τους δυτικούς τρόπους ένδυσης, τη δυτική μουσική και τις δυτικές συνήθειες διατροφής≫! Ας συγκρίνουμε τις παραινέσεις αυτές με τις αντίστοιχες του κ. Ερντογάν στην Κολωνία (12/02/2008), σύμφωνα με τις οποίες οι Τούρκοι της Γερμανίας θα πρέπει ≪να κρατήσουν τις παραδόσεις τους και να αποφύγουν την εξομοίωση, με ίδρυση τουρκικών σχολείων και πανεπιστημίων≫.
Ο Θάνος Βερέμης έχει δίκιο και για έναν ακόμη λόγο: σύμφωνα με τα ισλαμικά ιερά κείμενα και ερμηνεύματα, η έννοια του ≪κράτους-έθνους≫ δεν υφίσταται θεολογικά, νομικά και
πολιτικά παράμόνον ως ≪προδοσία κατά της Umma≫, κατά του ≪Οίκου των Πιστών≫ του Dār al- Islām. H διάσπαση της Umma κατά τους ερμηνευτές του Ιερού Κορανίου και της Shari‘a ≪…είναι το αποτέλεσμα της ανάγκης και του συμβιβασμού που διέφθειρε τις ιθύνουσες κυβερνητικές ελίτ των χωρών τους και τις εξανάγκασε σε σχέσεις εξάρτησης από τον Οίκο των Απίστων (Dār al-Harb)≫ (Herodote, 1984, no 35). Ο Βερέμης αναφέρεται επίσης, ορθολογιζόμενος επαγωγικά, στα παραδείγματα της Αιγύπτου και του Πακιστάν τα οποία βρίσκονται επί ξυρού ακμής αναφορικά με τους κινδύνους μετάβασής τους σε σεϊχάτα αυτού του είδους της ισλαμικής ορθοδοξίας. Κάτι που ήδη συμβαίνει με τις Βορειοδυτικές Επαρχίες και τη Ζώνη των Φυλών στο Πακιστάν. Αναφορικά με τον θεωρητικό ισλαμιστικό λόγο και τη στήριξή του στον ισλαμικό πολιτικό και πολιτισμικό οικουμενισμό είναι κλασική η διδασκαλία του Rachid Ridah (πέθανε το 1940) η οποία χαρακτηρίζει όλο και περισσότερο το σύγχρονο πολιτικό Ισλάμ, και μάλιστα στις ακραίες μορφές του. Ο Ridah διδάσκει ότι απαιτείται η παλινόρθωση του Ιμαμάτου υπό έναν μεγάλο Ιμάμη ο οποίος θα εκλέγεται από πανισλαμικό (Umma) Σώμα Μεγάλων Εκλεκτόρων. Δηλαδή από ολόκληρο το Dār al-Islām. Επίσης, δεν μπορεί ο ερευνητής να παραγνωρίσει τη διδασκαλία του μεγάλου μουσουλμάνου στοχαστή, του αλγερινού Ibn Badis, ο οποίος σαφώς καταθέτει ότι ≪Οι Τούρκοι ουδέποτε εγκατέλειψαν το Χαλιφάτο σε ότι αφορά την ισλαμική του Ουσία. Έθεσαν απλώς τέρμα (ο Κεμάλ) σε ένα καθαρά δικό τους καθεστώς που αποτελούσε ένα παραπλανητικό σύμβολο
προορισμένο μάταια να γοητεύσει τους Μουσουλμάνους≫.
Δηλαδή δικαιώνονται και πάλιν οι επιφυλάξεις του Βερέμη μέσω του σχετικού ισλαμικού
θεωρητικού λόγου του τεκμηριώνοντος και ερμηνεύοντος την ιστορική γραμμικότητα των
νταβουτογλιανών γεωπολιτικο-πολιτισμικών βουλήσεων (και βουλιμιών)! Από την άλλη όμως, από τον ίδιο αυτό ισλαμικό λόγο φαίνεται ξεκάθαρα ότι αυτές οι βουλήσεις δεν πείθουν -και δεν πρόκειται να πείσουν- τον μουσουλμανικό κόσμο. Άρα κάθε προσπάθεια ≪παζαρέματος≫ με μια νεο-οσμανική αποτυχημένη πολιτική ως προς τον υπόλοιπο αραβο-και ιρανο-μουσουλμανικό κόσμο θα ήταν άκυρη. Ακόμα λοιπόν και αν δεχόμασταν ότι, όπως ισχυρίζεται ή υπονοεί ο Χρήστος Γιανναράς, η Ελλάδα παρέδωσε τα όπλα, επειδή ≪αποδιοργανώθηκε (sic)≫, ή ότι ≪η Τουρκία [αποτελεί] συνέχεια του Βυζαντίου (sic!)≫, αποφάσισε να γίνει οθωμανική επαρχία, είναι εκ προοιμίου άκυρη. Δεν μπορώ παρά να θυμηθώ ένα άλλο εξαιρετικό κείμενο του σεβαστού συναδέλφου Θάνου Βερέμη, ο οποίος αναφερόμενος στην αποτυχούσα Συμφωνία της Φλωρεντίας μεταξύ της Ανατολικής Ρωμαϊκής Εκκλησίας και του Πάπα, με σκοπό τη διάσωση του Ανατολικού Ρωμαϊκού
Κράτους, γράφει χαρακτηριστικά:
≪Ετσι η συμφωνία της Φλωρεντίας ούτε στη Δύση κατάφερε να δημιουργήσει πνεύμα συσπείρωσης και αλληλεγγύης, ούτε την Ανατολή να σώσει από την οθωμανική κατάκτηση. Στους κατοπινούς αιώνες, η Ευρώπη θα γνώριζε τον μεγάλο θρησκευτικό διχασμό και την τουρκική απειλή στη Βιέννη . [1] Εκτοτε το πείραμα της Φλωρεντίας ξεχάστηκε στα απομνημονεύματα του Συρόπουλου και ο ανθενωτισμός έγινε το επίσημο καθεστώς που επέβαλαν στη Μεγάλη Εκκλησία τετρακόσια σχεδόν χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας [2] . Από τον δέκατο έβδομο κιόλας αιώνα με τον όρο ≪Βυζάντιο≫, που εφεύρε κάποιος Γερμανός λόγιος, το ιδεολογικό χάσμα ανάμεσα στην Kαθολική και την Ορθόδοξη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έγινε αγεφύρωτο, ώστε ο Γκίμπον και ο απαίδευτος απόγονος του Χάντιγκτον, να παραδώσουν το Βυζάντιο σε κάποιο ανατολίζοντα εξωτισμό [3] .
Τι σχέση μπορεί να έχει η απόπειρα της Φλωρεντίας με τις διακυβερνητικές διασκέψεις του παρόντος; […]≫
Και καταλήγει με σαφήνεια, τόλμη και διορατικότητα ο Θάνος Βερέμης, υπογραμμίζοντας το
μοιραίο αποτέλεσμα αυτών των νοοτροπιών: ≪Ο διεκδικητικός ανατολίτης κρούει και πάλι τις πύλες της Ευρώπης χωρίς να έχει όμως σκεφθεί το επόμενό του βήμα. Στην ελληνική Βουλή οι ενωτικοί έχουν πια επικρατήσει, όμως οι ανθενωτικοί αντιστέκονται στα παραδοσιακά τους κάστρα. Η Φλωρεντία του 1439 φαίνεται σήμερα πιο επίκαιρη παρά ποτέ [4] ≫.
Δεν μπορώ συνεπώς και στο σημείο αυτό να συμφωνήσω, και για ψυχρά αντικειμενικούς
πολιτικούς και πολιτισμικούς λόγους, με τον Γιανναρά. Ακόμη, απολύτως ψυχρά και
ορθολογιστικά, αν δεχόμασταν ότι θα έπρεπε να εξετάσουμε την πρόταση του Γιανναρά, -πράγμα που δεν με βρίσκει σύμφωνο από οντολογική άποψη- θα είχαμε το συμπέρασμα του Θάνου Βερέμη περί μη σταθεροποιήσεως του τουρκικού ≪θεάτρου≫ στο κοσμικό ή το ισλαμιστικό μέρος του ≪πολιτικού≫, το οποίο θα μας απέτρεπε να το πράξουμε. Εκ των πραγμάτων, αναγκάζομαι να τεθώ απέναντι στον οποιονδήποτε όψιμο ≪νεοδραγουμισμό≫ ή κάθε τύπο ≪ελλαδικού νεο- οθωμανισμού≫. Και θα εξηγήσω εκτενώς τους λόγους βασιζόμενος στην ανάλυση των προαναφερθέντων εξαιρετικών κειμένων των κ.κ. Θ. Βερέμη και Χ. Γιανναρά.