Πρόκειται για συστατικά τροφίμων τα οποία ο καταναλωτής -όταν δεν τους γυρίσει απλά την πλάτη, αδιαφορώντας- καλείται να αποκρυπτογραφήσει μαζί με ακόμη περισσότερες πληροφορίες που περιλαμβάνονται με μικρά, δυσανάγνωστα τις περισσότερες φορές γράμματα, στους πίνακες διατροφικής επισήμανσης. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι όταν αγοράζουμε ένα προϊόν, και μάλιστα διατροφής, πρέπει οπωσδήποτε να διαβάζουμε την ετικέτα του, στην οποία καταγράφονται τόσο τα συστατικά όσο και τα διατροφικά στοιχεία. Γιατί μόνο έτσι, λένε, θα μπορέσουμε να επιλέξουμε και να αξιολογήσουμε τα τρόφιμα με στόχο την εξασφάλιση μιας -όσο το δυνατόν- περισσότερο υγιεινής διατροφής (αν αυτή μπορεί να υπάρξει στις μέρες μας, που «σκάνε» το ένα διατροφικό σκάνδαλο μετά το άλλο).Το θέμα που τίθεται, πάντως, είναι: Κατά πόσο μπορεί τελικά ο καταναλωτής να κατανοήσει αυτά που αναγράφονται στις ετικέτες και στις συσκευασίες των προϊόντων;Πόσο εφικτό είναι όταν οι καταναλωτές βρίσκονται μπροστά στα ράφια των σούπερ μάρκετ, πιεσμένοι έτσι κι αλλιώς από τα ασφυκτικά ωράρια της καθημερινότητας, να προλάβουν να διαβάσουν, να κατανοήσουν και να αφομοιώσουν (ώστε να ξέρουν και για την επόμενη φορά) αυτές τις πληροφορίες, οι οποίες τις περισσότερες φορές φαντάζουν ακαταλαβίστικες;
Είναι, είμαστε, οι καταναλωτές ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι ώστε μέσα σε λίγα λεπτά να καταλάβουμε τι αγοράζουμε και κατά πόσο οι διατροφικοί ισχυρισμοί και οι ισχυρισμοί υγείας που προβάλλονται πάνω στη συσκευασία -αυτοί συνήθως σε εμφανές σημείο- ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο;
Δεν είναι τυχαίο, πάντως, ότι έρευνες που έχουν γίνει, κατά καιρούς, γύρω από αυτό το θέμα δείχνουν ότι οι Ελληνες καταναλωτές δεν διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίμων και στα μόνα που δίνουν σημασία είναι η ημερομηνία λήξης και η τιμή. Μια συνήθεια που ενδεχομένως συνδέεται με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όταν παίρνουν στα χέρια τους ένα προϊόν και κοιτάζουν την ετικέτα. Οι ίδιες έρευνες δείχνουν, εξάλλου, ότι οι καταναλωτές ζητούν πιο εκλαϊκευμένους όρους και βελτίωση στον τρόπο αναγραφής των συστατικών και των διατροφικών επισημάνσεων.
Εξίσου περίπλοκη, καθώς προκύπτουν συνεχώς νέα δεδομένα στο χώρο της διατροφής, φαντάζει και η κοινοτική νομοθεσία για το θέμα της επισήμανσης τροφίμων. Υπό συζήτηση βρίσκεται αυτή την ώρα μια πρόταση κανονισμού σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές, η οποία καθορίζει το είδος και τη μορφή που θα πρέπει να έχουν οι παρεχόμενες γενικές πληροφορίες.
Η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC) -αντιπροσωπεύει 43 οργανώσεις καταναλωτών από χώρες της Ε.Ε. καθώς και τις Ισλανδία, Νορβηγία, FYROM- προτείνει, ζητά επί της ουσίας, η αναγραφή των πληροφοριών στις ετικέτες των τροφίμων να είναι υποχρεωτική και εναρμονισμένη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι πληροφορίες να απεικονίζονται με έναν απλοποιημένο και σύντομο χρωματικό κώδικα. Να περιλαμβάνουν και τα 8 θρεπτικά στοιχεία: ενέργεια, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, ζάχαρη, λίπη, κεκορεσμένα λίπη, αλάτι, εδώδιμες ίνες και, επιπλέον, τα τρανς λιπαρά. Τα γράμματά τους να έχουν εμφανή αντίθεση με το φόντο της συσκευασίας και μέγεθος που να είναι αναγνώσιμο (3 χιλιοστά). Να περιλαμβάνεται, επίσης, στην ετικέτα η χώρα προέλευσης του προϊόντος ή τα συστατικά του, όταν πρόκειται για επεξεργασμένο.
«Δεν είναι δυνατόν να απαιτούνται μεταπτυχιακά χημείας, διατροφολογίας και μικροβιολογίας για να διαλέξουμε τι θα φάμε», λένε εκπρόσωποι ενώσεων καταναλωτών στην Ελλάδα. Και μάλλον δεν έχουν άδικο, καθώς μια βόλτα στο μπακάλικο ή στο σούπερ μάρκετ και μια ματιά στις ετικέτες αρκεί. Ενδεικτική η καταγραφή:
Σε κονσέρβα ζαμπόν, στην κατηγορία συστατικά αναγράφεται στη συσκευασία: Αντιοξειδωτικό: ασκορβικό νάτριο. Συντηρητικό: Νιτρώδες νάτριο. Σταθεροποιητής: πολυφωσφορικά άλατα του νατρίου. Ενισχυτικό γεύσης: γλουταμινικό μονονάτριο.
Σ' ένα κουτάκι τσίχλες μπορεί να διαβάσει κάποιος: Περιέχει πηγή Φαινυλαλανίνης. Η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να έχει υπακτική δράση.
Σε συσκευασία αλευριού στην κατηγορία σύνθεση: Διογκωτικές ύλες: Οξινο ανθρακικό νάτριο, δισόξινο πυροφωσφορικό νάτριο, δισόξινο φωσφορικό ασβέστιο.
Σε κασέρι (συσκευασία 350 γρ.), διαβάσαμε: ημίσκληρο τυρί από παστεριωμένο πρόβειο 80% και 20% γιδινό γάλα. Υγρασία 45% ΜΑΧ. Λίπος ε.ξ. 40% ΜΙΝ.
Πληθώρα πληροφοριών σε μια συσκευασία βούτυρου λάιτ. Το ζήτημα είναι, όμως, κατά πόσο μπορούν να φανούν χρήσιμες στον καταναλωτή, αφού θα βρεθεί αντιμέτωπος με συστατικά όπως για παράδειγμα: μονο/δι-γλυκερίδια λιπαρών οξέων και πολυγλυκερίδια του πολυρυκινελαϊκού οξέος.
Δεν λέμε, καλό είναι και πρέπει να υπάρχουν, όσο το δυνατόν περισσότερες, πληροφορίες στα συσκευασμένα και προπαρασκευασμένα τρόφιμα, όμως το καλύτερο είναι αυτές να μην μπερδεύουν τον καταναλωτή. Ηδη, προς την κατεύθυνση αυτή, έχουν εφαρμοστεί συστήματα σήμανσης, όπως οι «Ενδεικτικές Ημερήσιες Προσλήψεις» (Guideline Daily Amounts, GDAs) όπου καταγράφεται το ποσοστό των ημερήσιων αναγκών, ενός ενήλικα, που καλύπτει μια μερίδα από το τρόφιμο και το σύστημα «των φαναριών» (traffic ligth system), που θα μπορούσαμε να πούμε ότι βασίζεται στα χρώματα του φωτεινού σηματοδότη: χρωματισμός (πράσινο, πορτοκαλί, κόκκινο) ανάλογα με την περιεκτικότητα σε διάφορα θρεπτικά συστατικά.