Στις μέρες αυτής της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης, που συγκλονίζουν τον κόσμο όλο, βλέπουμε μια Ευρώπη αδύναμη χωρίς ουσιαστικά καμιά Στρατηγική. Και οι αποφάσεις να παίρνονται περισσότερο στο παρασκήνιο, παρά με διάφανους και δημοκρατικούς κανόνες. Η μόνη κοινή πολιτική στον οικονομικό τομέα είναι η Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και το Σύμφωνο Σταθερότητας. Δηλαδή για να εξασφαλιστεί η δημοσιονομική πειθαρχία των κρατών μελών καθιερώθηκε η υποχρέωση των κρατών της ζώνης του ευρώ, να κρατούν το δημόσιο έλλειμμα τους κάτω από το 3% του ΑΕΠ της κάθε χώρας. Και το δημόσιο έλλειμμα δημιουργείται όταν ένα κράτος ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει, δανειζόμενο συνεχώς. Και το κράτος μας κατά παράδοση πελατειακό, για να καλύψει πραγματικές και κυρίως ανύπαρκτες ανάγκες του, δηλαδή για να ικανοποιήσει τους ημετέρους, διόγκωσε υπερβολικά το δημόσιο τομέα. Και ως ‘ανοιχτοχέρης’ ξοδεύει χρόνια τώρα πολύ περισσότερα από όσα εισπράττει. Και εισπράττει λίγα λόγω και της μεγάλης φοροδιαφυγής και της μαύρης οικονομίας. Και να ήταν για το περιβάλλον και τις υποδομές, για την παιδεία και την υγεία μας κομμάτια να γίνει. Γιατί ο δανεισμός δεν είναι πάντα κακό πράγμα. Αρκεί να γίνεται σε τομείς που θα σου αποδώσουν πολλαπλάσια στο μέλλον και κυρίως να σου ανταποδίδουν τουλάχιστον αυτά που δανείστηκες. Και έτσι κάθε χρόνο δανεικά, δημιουργήθηκε αυτό το τεράστιο δημόσιο χρέος και έλλειμμα. Δεν νομίζω ότι μπορεί κανένας να διαφωνήσει ότι μια χώρα με μηδενικό ή μικρό έλλειμμα είναι καλύτερα από το να έχει 12,7% του ΑΕΠ δημόσιο έλλειμμα, όπως η χώρα μας, ανεξάρτητα εάν είναι ή όχι στη ζώνη του ευρώ. Και αυτή η αμαρτωλή διαχρονική πολιτική των Κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών δεν περιορίσθηκε μόνο στον δημόσιο τομέα. Το σύστημα φρόντισε να περάσει το μοντέλο αυτό και στον ιδιωτικό τομέα. Μεγάλα τμήματά του ιδιωτικού τομέα, παραμέρισαν τα ζητούμενα που συνδέονται με την καινοτομία, την εξειδίκευση και τη γνώση για την παραγωγή πλούτου, προτίμησαν το ευκολότερο και χωρίς κόπο. Έγιναν κρατικοδίαιτες και διαπλεκόμενες επιχειρήσεις. Και έτσι κάναμε μια κρατικοδίαιτη οικονομία σε όλους τους τομείς. Μικροί και μεγάλοι άρμεγαν κάθε χρόνο την αγελάδα, η οποία βέβαια αφού δεν είχε την απαιτούμενη ποσότητα γάλακτος για να θρέψει όλους αυτούς τους κρατικοδίαιτους, δανειζόταν ξένο γάλα κάθε χρόνο όλο και περισσότερο. Και οι πολίτες, πολλοί από μας στον ίδιο χορό. Το σύστημα μας ωθούσε από παντού σε ένα συνεχές κυνήγι της κατανάλωσης. Και αν δεν είχαμε τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις μιας ‘λαμπερής’ πλούσιας ζωής, ήταν πολύ εύκολο να πάρουμε ένα δάνειο, μια πιστωτική κάρτα ένα μέσο για να ζήσουμε το καπιταλιστικό όνειρο. Δάνειο για ένα, δύο τρία αυτοκίνητα σε κάθε οικογένεια, δάνειο για σπίτι, δάνειο για διακοπές… Αδιέξοδο χωρίς τέλος…Αυτή η κατάσταση είχε ημερομηνία λήξης, ανεξάρτητα αν ήμασταν στη ζώνη του ευρώ ή όχι. Και αν δεν ήμασταν στη ζώνη του ευρώ θα έπρεπε να ανακαλύψουμε και να θεσπίσουμε κάποια δέσμευση μεταξύ μας ως κοινωνία για την μείωση του δημοσίου χρέους και του ελλείμματος. Δεν είναι δυνατόν μια κοινωνία να ζει βασιζόμενη σε ένα συνεχή και πανάκριβο δανεισμό χωρίς τελειωμό.
Κάποιοι προτείνουν την κατάργηση του συμφώνου σταθερότητας, λες και αυτό φταίει για όλα τα δεινά της χώρας και του λαού μας. Και μάλιστα καλούν το λαό σε Μέτωπο ανατροπής. Τι προτείνουν αλήθεια δεν το έχω καταλάβει.
Να συνεχίσουμε να δανειζόμαστε χωρίς τέλος ;
Για ποιον ; Για να συνεχίσουμε να τροφοδοτούμε αυτόν τον αμαρτωλό δημόσιο τομέα ; Για να αφήσουμε τα διάφορα τρωκτικά να κατατρώνε το δημόσιο πλούτο ;
Εάν προτείνουν την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ, γιατί δεν το λένε καθαρά. Άλλωστε η νέα συνθήκη της Λισαβόνας προβλέπει την έξοδο μιας χώρας από την ΕΕ.
Να επιστρέψουμε στη δραχμή ; Γιατί δεν μας λένε καθαρά τι προτείνουν ;
Με φανταχτερά λόγια δεν κάνεις σήμερα πολιτική. Αντί να δούμε ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα σήμερα καταγγέλλουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση και ξεμπερδεύουμε. Ο εύκολος δρόμος της δημαγωγίας και του λαϊκισμού είναι να καταγγέλλεις τους πάντες και να μην προτείνεις τίποτα. Γιατί στο μανιφέστο που δημοσιεύθηκε και που ζητά δημοψήφισμα για το σύμφωνο σταθερότητας δεν διάβασα ούτε μια γραμμή για το τι πρέπει να γίνει. Να κάνουμε δημοψήφισμα και να ρωτάμε το λαό τι ακριβώς ; Αν πρέπει να δανειζόμαστε χωρίς όριο ; Αν πρέπει να έχουμε έλλειμμα και πόσο ; Αν πρέπει να έχουμε πληθωρισμό και πόσο ; Ακατανόητα πράγματα. Πέρα από το ότι μια πρόταση για δημοψήφισμα λειτουργεί τελείως αποπροσανατολιστικά για τις σημερινές προτεραιότητες.
Και εξηγούμαι.
Όταν εστιάζεις στο σύμφωνο σταθερότητας θεωρώντας το υπεύθυνο για όλα τα δεινά, βγάζεις λάδι ουσιαστικά την εδώ και δεκαετίες πολιτική του δικομματισμού. Αυτή η πολιτική έφτασε το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα στο σημερινό επίπεδο και όχι το σύμφωνο σταθερότητας. Όταν δεν μιλάς για τα σπάταλο πελατειακό μας κράτος, αποκρύβεις τις πολιτικές που δίνουν χώρο στα κάθε είδους αρπακτικά να κατατρώνε κάθε χρόνο το δημόσιο χρήμα και να καταχρεώνουν τη χώρα.
Όταν συμπαρατάσσεσαι σήμερα με την κάθε συντεχνία που διασφάλισε στο παρελθόν κάποια προνόμια και θέλει να συνεχίσει να τα έχει εις βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας, συμφωνείς ουσιαστικά με τις πολιτικές που χάρισαν αυτά τα προνόμια στις συγκεκριμένες συντεχνίες. Και ταυτόχρονα καταδικάζεις τους κοινωνικά αποκλεισμένους, – τους οποίους υποτίθεται ότι υπερασπίζεσαι - να συνεχίσουν να ζουν στο περιθώριο, αφού ο χώρος είναι κατειλημμένος και τους πόρους τους απομυζούν τα τρωκτικά, οι επιτήδειοι και οι οικονομικά ισχυροί.
Όλη αυτή η φιλολογία για το σύμφωνο σταθερότητας αποκρύβει ουσιαστικά τις πολιτικές που ασκήθηκαν στο παρελθόν και δημιούργησαν αυτό το αποτυχημένο, επεκτατικό οικονομικό μοντέλο ‘ανάπτυξης’ που βασίσθηκε στην καταλήστευση των φυσικών πόρων της χώρας και στην τέλεση πολλαπλών περιβαλλοντικών εγκλημάτων.
Όχι λοιπόν δεν μας φταίει η Ευρωπαϊκή Ένωση και το σύμφωνο σταθερότητας για τα δεινά μας. Μάλλον αυτό που φταίει είναι ότι έχουμε λίγη Ευρώπη και χρειαζόμαστε περισσότερη.
Και εξηγούμαι.
Χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη και όχι μια απλή νομισματική ένωση. Μια Ένωση η οποία θα ενδιαφέρεται και για τα υπόλοιπα θέματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Είναι παρανοϊκό για παράδειγμα τα εθνικά κράτη να μην μπορούν σήμερα να δανειστούν από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Να υποχρεώνονται να αναζητούν δανειστές στην ελεύθερη αγορά, όπου όμως βασιλεύουν τα διεθνή κερδοσκοπικά fans (σαν τους δικούς μας αεριτζήδες σε άλλα όμως μεγέθη), τα οποία όμως δεν καταλαβαίνουν τίποτα διαφορετικό από την κερδοσκοπία. Και τα επιτόκια δανεισμού να διαμορφώνονται ουσιαστικά από τους γνωστούς οίκους αξιολόγησης, που απέτυχαν παταγωδώς να προβλέψουν την κατάρρευση της Lehman Brothers. Και το θέμα δεν είναι να κάνουμε μαθήματα ηθικής μήπως τους προβληματίσουμε κάπως. Είναι να διαμορφώσουμε ένα συνεκτικό θεσμικό πλαίσιο στην ίδια την ευρωζώνη η οποία θα μπορεί να αποκτήσει έναν ουσιαστικό οικονομικό ρόλο προς όφελος των λαών της. Για παράδειγμα μια ιδέα η οποία έχει πέσει στο τραπέζι και η οποία είναι μια απάντηση στα σημερινά αδιέξοδα της ευρωζώνης είναι η έκδοση ενός ευρωομολόγου. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται να πειστούν οι ισχυρές χώρες της ευρωζώνης για την αναγκαιότητά του. Και αν δεν πείθονται να υποχρεωθούν από τους ίδιους τους λαούς της ευρωζώνης. Και τα δύο αυτά θέματα α) ο απευθείας δανεισμός των κρατών από την κεντρική ευρωπαϊκή Τράπεζα και β) η έκδοση ενός ευρωομολόγου, είναι ζητήματα που μπορούν να πιεστούν οι κυρίαρχοι κύκλοι της ευρωζώνης και να κατακτηθούν από τους ευρωπαϊκούς λαούς, στα πλαίσια μιας ενωμένης και αλληλέγγυας Ευρώπης.
Ιδού λοιπόν πεδίο λαμπρό για την δημοκρατική αριστερά. Αντί να φαντασιώνεται με εφόδους στα χειμερινά ανάκτορα, να αρχίσει μια μεγάλη ευρωπαϊκή καμπάνια με αιχμή αυτά τα δύο θέματα.
Η πρόταση είναι συγκεκριμένη και απλή.
Να οργανωθεί ένα μεγάλο δημοκρατικό λαϊκό κίνημα που θα αγκαλιάσει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με στόχο την συγκέντρωση τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου υπογραφών, όσες απαιτεί η νέα συνθήκη, σε ένα κείμενο που θα ζητά την υιοθέτηση αυτών των δύο προτάσεων και την ενσωμάτωσή τους στην ευρωπαϊκή συνθήκη.
Χρειαζόμαστε πιο πολύ δημοκρατική Ευρώπη και όχι διορισμένες Επιτροπές και Συμβούλια. Χρειαζόμαστε πιο αποφασιστικό και ουσιαστικό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Χρειαζόμαστε πιο πολύ δημοκρατία και συμμετοχή των πολιτών στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Αυτή είναι η πρόκληση για τη δημοκρατική Αριστερά. Στις συνθήκες της σημερινής κρίσης να δώσουμε μια νέα ώθηση στην ιδέα μιας νέας δημοκρατικής Ευρώπης με βάθεμα της δημοκρατικής ολοκλήρωσης. Για μια Ευρώπη της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης των λαών της. Για ένα άλλο μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, που δεν θα βασίζεται στην συνεχή επέκταση και ανάπτυξη, στην κατασπατάληση ουσιαστικά των περιορισμένων φυσικών πόρων του πλανήτη.
Κώστας Χαϊνάς - ΣΚΕΨΕΙΣ