Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του μεταπολεμικού δημοκρατικού πολιτεύματος να λειτουργήσει ομαλά και να παράγει σταθερές κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου υπονομεύθηκε από τα Ανάκτορα και τελικά ο ίδιος αποπέμφθηκε από την πρωθυπουργία. Οι κυβερνήσεις που διαδέχθηκαν η μια την άλλη καταρράκωσαν κάθε έννοια πολιτικού βίου και πρόσφεραν το πρόσχημα για την επιβολή εξωκοινοβουλευτικής λύσης.Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967 ένα μήνα πριν τη διεξαγωγή εκλογών, έγινε πραξικόπημα με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, τον Στυλιανό Παττακό και τον Νικόλαο Μακαρέζο, κατέλυσε το Σύνταγμα και επέβαλλε στρατιωτική δικτατορία.
Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου στα μεσαία κύματα που αναμεταδόθηκε τότε για την ΝΔ Αττική απο τον A100 -που εκπέμπει μέχρι σήμερα στo www.a100fm.gr αποτέλεσε ένα δείγμα ότι η φωνή των φοιτητών δεν θα έσβηνε σύντομα.
Ο ξεσηκωμός του Φεβρουαρίου
Το 1973 ήταν η χρονιά της μεγάλης δοκιμασίας της Χούντας, η οποία από τις 21 Απριλίου 1967 επέβαλε καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα. Στις 14 Φεβρουαρίου 1973 ξεσηκώθηκαν οι φοιτητές της Αθήνας και συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο. Ζητούσαν την κατάργηση του Ν.1347 που προέβλεπε την υποχρεδωτική στράτευση των φοιτητών που ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η αστυνομία, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, εισήλθε στο χώρο του Πολυτεχνείου, συνέλαβε 11 φοιτητές και τους παρέπεμψε σε δίκη με την κατηγορία της "περιύβρισης αρχής". Οι 8 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές. Επίσης περίπου 100 φοιτητές αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους και να ντυθούν στο χακί.
Η κατάληψη της Νομικής
Εννέα ημέρες μετά τα -πρώτα- γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 23 Φεβρουαρίου οι φοιτητές της κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα προβάλλοντας τα συνθήματα "Δημοκρατία", "Κάτω η Χούντα" και "Ζήτω η Ελευθερία". Η αστυνομία επενέβη και πάλι με βιαιότητα για να καταστείλει την εξέγερση, αλλά η βίαιη εκδίωξη των φοιτητών από το κτίριο της Νομικής ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την αγωνιστικότητά τους.
Η ανταρσία στο Πολεμικό Ναυτικό και η διαφυγή του καταδρομικού "Βέλος" στην Ιταλία τον Μάιο του 1973 και το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου στις αρχές Νοεμβρίου, που εξελίχθηκε σε παλλαική αντιδικτατορική διαδήλωση, έδειξαν ότι η δυσαρέσκεια κατά του δικτατορικού καθεστώτος δεν περιοριζόταν στον φοιτητικό χώρο, αλλά είχε επεκταθεί σε ευρύτερα στρώματα του ελληνικού λαού.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου
Η εξέγερση που ξεκίνησε το πρωί της 14ης Νοεμβρίου του 1973 επρόκειτο να αποτελέσει την κορύφωση των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων εκείνης της χρονιάς. Το πρωί της ημέρας πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση φοιτητών στο προαύλιο του Πολυτεχνείου. Ζητούσαν να γίνουν εκλογές για τους φοιτητικούς συλλόγους τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους και όχι στα τέλη του επόμενου χρόνου, όπως είχε ανακοινώσει το δικτατορικό καθεστώς. Κατέληξαν στην κήρυξη αποχής από τα μαθήματά τους.
Ακολούθησαν συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στη Νομική σχολή. Οι φοιτητές της Νομικής, μάλιστα, εξέδωσαν ψήφισμα με το οποίο ζητούσαν την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προυπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την -αναγκαστική- στράτευση των φοιτητών.
Οσο περνούσε η μέρα άρχισαν να μαζεύονται ολοένα και περισσότεροι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, αλλά και άλλοι που πληροφορήθηκαν το νέο. Η αστυνομία αποδείχθηκε ανίκανη να εμποδίσει την προσέλευση του κόσμου στο Πολυτεχνείο. Το απόγευμα πάρθηκε η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου. Οι πόρτες έκλεισαν και από τότε άρχισε η οργάνωση της εξέγερσης.
Η οργάνωση της εξέγερσης
Εκλέχθηκε Συντονιστική Επιτροπή στην οποία μετείχαν 22 φοιτητές και 2 εργάτες με σκοπό να καθοδηγήσει τον αγώνα. Δημιουργήθηκαν επιτροπές σε όλες τις σχολές για να οργανώσουν την κατάληψη και την επικοινωνία με την ελληνική κοινωνία. Ομως οι σημαντικότερες αποφάσεις παίρνονταν από τις συνελεύσεις φοιτητών.
Αρχισε να λειτουργεί ραδιοφωνικός σταθμός αρχικά στο κτίριο του Χημικού και αργότερα στο κτίριο των Μηχανολόγων. Πολύγραφοι εγκαταστάθηκαν στο Πολυτεχνείο που δούλευαν μέρα-νύχτα για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο για τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων. Συγκροτήθηκαν συνεργεία φοιτητών που έγραφαν συνθήματα σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλει, στα λεωφορεία και στα ταξί για να τα γνωρίσουν όλοι οι Αθηναίοι. Στο Πολυτεχνείο οργανώθηκε εστιατόριο και νοσοκομείο. Ομάδες φοιτητών ανέλαβαν την περιφρούρηση του χώρου, ξεχωρίζοντας τους ενθουσιώδεις και δημοκράτες Αθηναίους από τους προβοκάτορες.
Γιατί πράγματι πλήθος λαού έτρεξε στο Πολυτεχνείο για να ενωθεί με τους φοιτητές, να προσφέρει, να τραγουδήσει, να υψώσει τη γροθιά του ενάντια στη Χούντα, και να φωνάξει "Κάτω η Χούντα", "Δημοκρατία", "Ψωμί-παιδεία-ελευθερία".
Η αντίδραση
Η πρώτη αντίδραση του δικτατορικού καθεστώτος ήταν να στείλει μυστικούς πράκτορες να ανακατευθούν στο πλήθος που συνέρρεε στο Πολυτεχνείο και να ακροβολήσει σκοπευτές στα γύρω κτίρια. Στις 16 Νοεμβρίου μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν εναντίον του πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο έξω από το Πολυτεχνείο με γκλομπς, δακρυγόνα και σφαίρες ντουμ-ντουμ.
Οι περισσότεροι διαλύθηκαν. Οσοι έμειναν έστησαν οδοφράγματα ανατρέποντας τρόλει και συγκεντρώνοντας υλικά από νεοανεγειρόμενες οικοδομές και άναψαν φωτιές για να εξουδετερώσουν τα δακρυγόνα. Αργότερα η αστυνομία έκανε χρήση όπλων, χωρίς όμως να πετύχει τον στόχο της την καταστολή της εξέγερσης.
Η πολιορκία και η επέμβαση
Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος όταν διαπίστωσε ότι η αστυνομία αδυνατούσε να εισέλθει στο Πολυτεχνείο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το στρατό. Κοντά στο σταθμό Λαρίσης συγκεντρώθηκαν τρεις μοίρες ΛΟΚ και μία μοίρα αλεξιπτωτιστών από τη Θεσσαλονίκη. Τρία άρματα μάχης κατέβηκαν από το Γουδί προς το Πολυτεχνείο. Τα δύο στάθμευσαν στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα αποκλείοντας τις πλαινές πύλες του Ιδρύματος και το άλλο έλαβε θέση απέναντι από την κεντρική πύλη. Η Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών ζήτησε διαπραγματεύσεις, αλλά το αίτημά τους απορρίφθηκε.
Στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου το άρμα που βρισκόταν απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλλει. Επεσε πάνω στην πύλη, την έριξε, παρασέρνοντας στο διάβα του μία κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο κρατώντας την ελληνική σημαία. Οι μοίρες των ΛΟΚ μαζί με ομάδες μυστικών και μη αστυνομικών εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο και κυνήγησαν τους φοιτητές.
Οι φοιτητές προσπάθησαν, πηδώντας από τα κάγκελα, να διαφύγουν στις γύρω από το Πολυτεχνείο οδούς. Τους κυνηγούσαν αστυνομικοί, πεζοναύτες, ΕΣΑτζήδες. Αρκετοί σώθηκαν βρίσκοντας άσυλο στις γύρω πολυκατοικίες. Πολλοί συνελήφθησαν κα μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας στις 17 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 840 άτομα. Ομως μετά τη Μεταπολίτευση, αξιωματικοί της Αστυνομίας, ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2400 άτομα.
Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα. Στην ανάκριση που διενεργήθηκε το φθινόπωρο του 1975 εναντίον των πρωταιτίων της καταστολής εντοπίστηκαν 21 περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού. Ομως τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι πολλοί βαριά τραυματισμένοι, προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να διακομιστούν σε νοσοκομείο.
Μετά το Πολυτεχνείο
Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, αλλά στις 25 Νοεμβρίου ανατράπηκε με πραξικόπημα. Πρόεδρος ορίστηκε ο αντιστράτηγος Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος. Ομως ο ισχυρός άνδρας του νέου καθεστώτος ήταν ο διοικητής της Στρατιωτικής Αστυνομίας ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, που επέβαλλε ένα καθεστώς σκληρότερο από εκείνο του Παπαδόπουλου.
Η δικτατορία κατέρρευσε στις 23 Ιουλίου του 1974 αφού είχε ήδη προηγηθεί η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ο Γκιζίκης και ο αντιστράτηγος Ντάβος, διοικητής του Γ' Σώματος Στρατού, κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει στην Ελλάδα για να επαναφέρει τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Γ.Α.- Κ.Μ.